به‌گزارش میراث آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، حمیده چوبک رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی، در این نشست که سه‌شنبه اسفند برگزار شد، گفت: «کاوش‌های باستان‌شناسی شهر کهن جیرفت در چهار فصل انجام شد که نتایج این کاوش‌ها حاکی از وجود کلان‌شهری آباد با بخش‌های مهم بافت شهری بود و در کاوش‌ها بخشی از این بافت به‌دست آمد که مهم‌ترین آن مسجد جامع شهر بود.»
او افزود:«بافت شهر قدیم جیرفت تمام ویژگی‌های بافت شهری دوران اسلامی مانند بارو، شارستان و گورستان و بخش صنعتی را داشته است و نمونه بسیار مناسبی برای درک بهینه شکل‌گیری و درنظر گرفتن تمام عناصر شهری و شناخت روند تحول بافت شهری است.»
به‌گفته او، ویژگی «فناوری سفالگری با تولید انبوهِ» این شهر مشخصه این منطقه بوده است که از سده‌های اول تا هفتم قمری تداوم داشته است.
چوبک با بیان اینکه مواد فرهنگی و یافته‌های باستان‌شناسی نشان از جامعه‌ای مرفّه وثروتمند در جیرفت دارد، تصریح کرد: «فشردگی آثار گویای بافت فشرده شهری با تأسیسات مهم شهری و کلان‌شهری با جامعه مصرفی و مردم سرزنده و بورژواست که به‌علت ثروت همواره تهدید به غارت و چپاول شده است.»
مستندنگاری و کاوش باستان‌شناختی محوطه کَهنِک سربیشه
محمد فرجامی، کارشناس اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان جنوبی و دیگر سخنران این نشست، گفت: «کاوش فصل سوم محوطه کهنک سربیشه با هدف مستندنگاری و شناسایی فضاهای معماری بخش معروف به قلعه محوطه کهنک و به‌منظور انجام کاوش آموزشی دانشجویان دانشگاه بیرجند به‌انجام رسید.»
او افزود: «حفاری در محوطه کهنک در فصل سوم به‌منظور خواناسازی فضاهای معماری مربوط به قلعه پیگیری شد که کاربرد اصلی بعضی از فضاهای معماری در ارتباط با برج قلعه مشخص نشد.»
او اظهار داشت: «با وجود این، فضای اصلی برج و ورودی آن در سمت جنوب‌شرق و بخشی از حیاط مرکزی قلعه و فضاهای پیرامونی نمایان شد، ولی ورودی غالب این فضاها مشخص نیست.»
این باستان‌شناس گفت: «داده‌های فرهنگی این فصل از کاوش، علاوه‌بر معماری، شامل موادی ازجمله سفال است که بیشترین داده را شامل می‌شود، و نیز فلز که هم کاربرد زینتی و هم کاربرد جنگ‌افزاری داشته و آویز از جنس عاج و سنگ فیروزه و مهره‌هایی از جنس سفال با لعاب فیروزه‌ای، سنگ صابون و همین‌طور سنگ کوارتز و سایر داده‌ها را شامل می‌شود.»
سعید امیرحاجلو، استادیار باستان‌شناسی دانشگاه جیرفت، نیز در این نشست با اشاره به قرار داشتن محوطه قلعه سنگ در غرب شهر کهن سیرجان گفت: «در ترانشه یک، که برای انجام کاوش باستان‌شناختی حفر شد، بخشی از یک کارگاه سنگ‌تراشی به‌دست آمد که در آن منبری در دست کار بوده است.»
او با بیان اینکه تاریخ‌گذاری کارگاه سنگ‌تراشی به‌شیوه نسبی و بین سده 6 تا 9 قمری پیشنهاد شده افزود: «اگرچه گونه‌های سفال سده 4 تا 11 قمری از این ترانشه به‌دست آمد، اما شمار قطعات سده 6 تا 9 قمری بسیار بیشتر است.»
او اظهار کرد: «کتیبه روی منبر نیز تاریخ 789 قمری را نشان می‌دهد و با توجه به اینکه منبر در این مکان درحال ساخت بوده و با افول و جابه‌جایی شهر در اواخر سده 8 قمری ناتمام مانده است، احتمالاً تاریخ ساختارهای معماری این ترانشه به حدود 789 قمری و قبل از آن بازمی‌گردد.»
او تصریح کرد: «حمام کشف‌شده در ترانشه‌های دو و سه با 180 مترمربع وسعت نمونه یک حمام کامل در شهرهای ایران است که همه فضاهای اصلی و فرعی آن به‌دست آمده است.»
کاوش در عمارت اشرافی گوریه
لیلا خسروی، استادیار گروه تاریخی پژوهشکده باستان‌شناسی و دیگر سخنران این نشست، گفت: «کاوش در سد ”محوطه سد کنگیر استان ایلام“ به‌منظور نجات‌بخشی و مستند‌سازی علمی و دقیق آن بر اثر آبگیری سد انجام گرفت.»
او افزود: «بنای اشرافی گوریه بر سر یکی از راه‌های مهم ایران به بین‌النهرین در ارتباط با سایر بناهای دیگر هم‌زمان خود قلعه کوریا، گنبد جهانگیر، قلعه شمیران و آتشکده سیاهگل در کنار رود کنگیر قرار دارد.»
او اظهار داشت: «بنای گوریه مانند سایر بناهای دوره ساسانی مشتمل بر تالار، ایوان، ایوانچه، اتاق‌ها و جز آن است که در اطراف یک فضای روباز (حیاط) ساخته شده‌اند.»
به‌گفته این باستان‌شناس، در این بنا جرز و ستون‌های گِرد یا چهارگوش، طاق‌نماها، قوس‌ها و تزیینات گچی به‌کار رفته و مصالح آن از قلوه‌سنگ و ملاط گچ نیم‌پخته نیم‌کوب است.»
خسروی افزود: «سفالینه‌های یافت‌شده، در بررسی سطحی و فضاهای مختلف نمایان‌شده از بنای گوریه، شامل لبه، بدنه، دسته، کف، اشیای سالم سفالین مانند کوزه، بشقاب، قوری، خمره‌های کوچک و بزرگ و... است.»
او گفت: «ضمن خاک‌برداری در میان آوارهای برداشته‌شده از درون فضاهای بنای گوریه، تزیینات گچ‌بری به‌صورت حاشیه‌های تزیینی، قطعات ستون‌نما با قطر کم و مقاطع قوسی‌شکل به‌دست آمد که متعلق به تزیین دو سوی طاقچه‌های موجود در اتاق‌ها بوده است.»
خسروی یافته‌های سنگی را سنگ آسیاب، مشته سنگی، هاون، سنگ وزنه، سنگ چاقوتیزکن، زیور‌آلات سنگی، فسیل صدف مروارید، یافته‌های فلزی شامل پیه‌سوز مفرغی، زبانه قفل، میخ، زنگوله مفرغی و سایر یافته‌ها اعم از یافته‌های شیشه‌ای، استخوانی و گیاهی اعلام کرد.»
او گفت: «برای اولین بار با استفاده از تکنیک پانورامیک تمام یافته‌های معماری حاصل از کاوش بنای گوریه مستندنگاری شد.»
کاوش در شارستان و ارگ شهر تاریخی بلقیس
احمد نیک‌گفتار، باستان‌شناس و دیگر سخنران این نشست، به بیان بخشی از مراحل فصل هفتم کاوش‌های باستان‌شناختی در شهر تاریخی بلقیس اسفراین پرداخت و گفت: «این فصل از کاوش‌های باستان‌شناختی در بلقیس در دو بخش محدوده شارستان و ارگ صورت گرفت که نتایج مهمی در پی داشت.»
او گفت: «مهم‌ترین کشفیات در شارستان در بخش معروف به تپه منار را می‌توان صحن بزرگ با رواق‌های پیرامونی با یک ورودی آجر‌فرش دانست که احتمالاً بقایای یک مسجدمدرسه بوده و ادامه ساختار ستون‌دار و سیستم آبرسانی است.»
این باستان‌شناس افزود: «از مهم‌ترین کشفیات ارگ می‌توان به یک حیاط مرکزی اشاره کرد که تمام درگاهی‌های منازل مسکونی که در فصل ششم به‌دست آمد به این فضا منتهی می‌شود.»
انتهای پیام/
